Türkiye’de yabancı çalışma izni çeşitleri

Yabancılara çalışma izni yapmak için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen belli başlı kanun ve kriterler vardır. Aşağıda yer alan “Çalışma İzni Çeşitleri” başlığı dahil aşağıdaki bütün yazılar, Çalışma Bakanlığının yayımladığı “Yabancıların Çalışma İzinleri Uygulama Rehberi” adlı kitaptan alınarak direkt eklenmiştir. 

Çalışma İzni Çeşitleri

4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunda çalışma izinleri dört başlık halinde aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

• Süreli Çalışma İzni
• Süresiz Çalışma İzni
• Bağımsız Çalışma İzni
• İstisnai Çalışma İzni

Süreli Çalışma İzni Süreli çalışma izni, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından süre açısından sınırları belirlenerek verilen çalışma iznidir. Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi hüküm olmadıkça iş piyasasındaki durum, çalışma hayatındaki gelişmeler, istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişiklikleri dikkate alınarak, yabancının ikamet izninin süresi ile iş sözleşmesinin veya işin süresine göre, belirli bir işletme ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en çok bir yıl süreyle verilmektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, süreli çalışma izninin geçerlilik alanını şehir, idari sınır veya coğrafi bölge gibi girdileri baz alarak genişletebilir veya daraltabilir. Bu durumun uygulanması halinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bu kararını çalışma izini bildiriminde bulunduğu ilgili mercilere bildirir. (Uygulama Yönetmeliği Madde 26) Bir yıllık kanuni çalışma süresinden sonra; aynı iş yeri veya aynı işletme ve aynı meslekte çalışmak üzere çalışma iznin süresi en fazla “iki yıl” daha uzatılabilir.Üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ancak bu defa dilediği iş verenin yanında çalışmak üzere çalışma İzninin süresi en fazla “üç yıl” daha uzatılabilir. (Uygulama Yönetmeliği Madde 27) Türkiye’ye çalışmak üzere gelen bir yabancının beraberinde veya daha sonra getirmiş olduğu eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına da yabancının kendisi ile birlikte en az “beş yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları kaydıyla Kanun ve Yönetmelik hükümlerine göre süreli çalışma izni verilebilir. (Uygulama Yönetmeliği Madde 28)

Süresiz Çalışma İzni Süresiz çalışma izni; mevzuat açısından ülkemizde konulmuş kurallara uygun olarak çalışan ve gereklilikleri yerine getiren yabancılara verilen süre kısıtı olmadan verilen çalışma iznidir. Bir yabancının ülkemizde süresiz çalışma izni alabilmesi için, en az “sekiz yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olması veya toplam “altı yıllık” kanuni çalışması olması gerekmektedir. Süresiz çalışma izni, iş piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki gelişmeler dikkate alınmaksızın ve belirli bir işletme, meslek, mülki veya coğrafi alanla sınırlandırılmaksızın verilebilir. (Uygulama Yönetmeliği Madde 31)Yabancının en az sekiz yıl kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olması koşulunun yerine getirildiği emniyet makamlarından alınacak belge ile kanıtlanır. Söz konusu belge diğer belgelerle birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına süresiz çalışma izni başvurusu sırasında iletilir. (Uygulama Yönetmeliği Madde 32)Yabancının en az “sekiz yıl” kanuni kesintisiz ikamet etmiş olması koşulunun yerine getirilip getirilmediği değerlendirilirken, öğrenimde geçen süreler dikkate alınmaz. Ancak, yabancının beraberinde Türkiye’ye gelerek, yabancı ile birlikte ikamet eden, aynı zamanda öğrenim gören eş ve çocuklarının öğrenim süreleri ikametten sayılır. (Uygulama Yönetmeliği Madde 33)Yabancının toplam “altı yıllık” kanuni çalışmasının bulunması koşulunun yerine getirildiği hususu ilgili mercilerden alınacak belge ile kanıtlanır ve bu belge diğer belgelerle birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına süresiz çalışma izni başvurusu sırasında iletilir. (Uygulama Yönetmeliği Madde34) Süresiz çalışma izni verilen yabancıların ikamet izin süreleri, yabancıların ikamet ve seyahatlerine ilişkin mevzuata göre İçişleri Bakanlığınca belirlenir.Süresiz çalışma izni, kapsamında bir değişiklik olmadığı sürece, ikamet izin sürelerine bağlı olarak kullanılır. Emniyet makamlarınca, süresiz çalışma iznine istinaden verilen ikamet izin sürelerinin uzatılmaması halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bilgi verilir. (Uygulama Yönetmeliği Madde 35)Süresiz çalışma izni almış bir yabancı, iş yerinin veya iş yeri adresinin değişmesi halinde, 4817 sayılı Kanunun 18’inci maddesine istinaden en geç 15 gün içerisinde durumu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirmek zorundadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı gönderilen bilgi ve belgelere göre mevcut süresiz çalışma izin belgesinde gerekli değişiklikleri yaparak ilgili mercilere bildirir.

Bağımsız Çalışma İzni Bağımsız çalışacak yabancılara Türkiye’de en az “beş yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları, çalışmalarının, ekonomik kalkınma açısından katma değer yaratması ve istihdam üzerinde olumlu etki yapacak olması şartı ile verilebilmektedir.İstihdam üzerindeki etkinin belirlenmesinde ilgili mercilerin görüşleri de dikkate alınır. Bağımsız çalışacak yabancının en az “beş yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olması koşulunun yerine getirildiği emniyet makamlarından alınacak belge ile belgelenir. Bu belge diğer belgelerle birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağımsız çalışma izni başvurusu sırasında iletilir. (Uygulama Yönetmeliği Madde 35-37)Yabancının en az “beş yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olması koşulunun yerine getirilip getirilmediği değerlendirilirken, öğrenimde geçen süreler dikkate alınmaz. (Uygulama Yönetmeliği Madde 38)Bağımsız çalışma izni verilen yabancıların ikamet izin süreleri, yabancıların Türkiye’de ikamet ve seyahatlerine ilişkin mevzuata göre İçişleri Bakanlığınca belirlenir. Bağımsız çalışma izni, işin mahiyeti değişmediği sürece yabancı tarafından ikamet izin sürelerine bağlı olarak kullanılır.Emniyet makamlarınca, bağımsız çalışma iznine istinaden verilen ikamet izin sürelerinin uzatılmaması halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bilgi verilir. (Uygulama Yönetmeliği Madde 39)Bağımsız çalışma izninin değerlendirilmesinde dikkate alınmak üzere; yabancının faaliyetinin,milli ekonomiye sağlayacağı katkı ve yabancının icra edeceği faaliyet için yeterli miktarda gelire sahip olduğunu kanıtlayan belgelerin diğer belgelerle birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına iletilmesi istenebilir.Bağımsız çalışma izninin verilmesi uygun bulunan yabancıya, bağımsız çalışabileceğine ilişkin“Bağımsız Çalışma İzni Müracaat Belgesi” verilir. Bağımsız çalışma izni belgesi, verildiği tarihten itibaren “üç ay” süreyle geçerlidir.Yabancıya, iş yerini kurmasının ardından, ticaret sicil kaydını Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ibraz etmesi halinde bağımsız çalışma izni verilebilir. (Uygulama Yönetmeliği Madde 40-41- 42)

İstisnai Çalışma İzni Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi hüküm olmadılça, 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun kapsamında öngörülen sürelere bağlı kalınmaksızın izin verilebilir. (Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun Madde 8) Çalışma izinleri, ulusal mevzuata aykırı davranmamak ve mesleki hizmetlere ilişkin mevzuata uymak kaydıyla, ilgili mercilerin görüşleri de dikkate alınmak suretiyle bu kapsamdaki yabancılara istisnai olarak verilebilir. İstisnai çalışma izinleri, yabancı çalışanlara sadece kanunda öngörülen sürelere bağlı kalınmaması hususunda kolaylık sağlamakta olup, diğer kriterler açısından ise her yabancı çalışma başvurusunda olduğu gibi, 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ve ilgili yönetmeliklere tabidirler. İstisnai çalışma izninden yararlanacak yabancılar aşağıda belirtildiği şekildedir.